تستوسترون هورمون مردانه‌ای است که در بسیاری از واکنشهای بدن مثل افزایش قدرت جسمانی، عضله سازی، چربی سوزی، بهبود خلق و خو، افزایش میل جنسی، متابولیسم بالا و خیلی از حالات دیگر مردان تأثیرگذار است.
کاهش هورمون تستوسترون خون باعث کاهش میل جنسی، افت قدرت بدنی، اضافه وزن و بهم ریختن سیستم عصبی میگردد. چنانچه علائمی که خواهیم گفت را داشته باشید باید به این مورد هم فکر کنید که شاید مقدار این هورمون در خون شما کمتر از حد معمول شده باشد.
چرا کنترل و تنظیم مقدار هورمون تستوسترون (هورمون T) در بدن مهم است؟
تا بحال فکر کرده‌اید که اگر تمایل شما به برقراری رابطه جنسی کم شده، همیشه احساس خستگی می‌کنید یا اینکه احساس افسردگی کرده و خلق و خوی شما تغییر کرده است شاید بخاطر کمتر شدن مقادیر هورمون تستوسترون در بدنتان باشد؟
این شرایط ممکن است به دلایل مختلف برای بسیاری از مردان اتفاق بیفتد. عواملی مثل استرس عصبی زیاد، تغذیه نامناسب، عدم تحرک و فعالیت کم بدنی در کاهش هورمون تستوسترون خون موٌثر هستند.
به طور طبیعی با افزایش سن مقادیر هورمون T در بدن کم می‌شود (از 30سالگی به بعد)، مقادیر کم این هورمون باعث ایجاد طیف زیادی از بیماریهای مزمن و مشکلات مربوط به سلامتی شده که از جمله می‌توان به چاقی، از دست دادن حافظه، خستگی و افسردگی اشاره کرد.
برای مردان، تستوسترون اصلی‌ترین هورمون آنها در طی دوران بلوغ محسوب می‌شود که مقدار نرمال آن بین 300 و 800 نانوگرم در هر دسی لیتر خون است. با یک آزمایش خونی که دکتر برای شما تجویز کرده باشد می‌توانید مقدار آن را متوجه شوید.
می‌توان گفت که عامل پیش برنده در پسر بچه‌ها و طی کردن مراحل بلوغ و تبدیل به مرد شدن نیز همین هورمون T می‌باشد. تستوسترون عامل اکثر تغییرات فیزیکی و بیولوژیکی است که در طی دوران بلوغ رخ می‌دهد. کلفت شدن صدا، افزایش قدرت، ایجاد تمایلات جنسی، رشد عضلات و افزایش حجم آنها، همچنین رشد مو در ناحیه صورت از نشانه‌های افزایش مقدار این هورمون در دوران بلوغ است.
همچنین بخوانید: 13 ماده غذایی سالم برای افزایش طبیعی تستوسترون بدن
هورمون تستوسترون باعث می‌شود که فرد رابطه جنسی استانداردی داشته باشد چون مسئول تولید اسپرم، نعوظ، شهوت و افزایش میل جنسی می‌باشد. این هورمون حتی در خلق و خوی کلی مردان نیز تأثیرگذار است. مردی که در بدن او میزان هورمون T در حد نرمال باشد از نظر رفتاری آرامتر و کنترل عصبی بیشتری روی خود دارد.
وقتی مقادیر هورمون تستوسترون در حد طبیعی باشد، مقدار انرژی بدن را در حالت طبیعی نگه داشته و کمک می‌کند تا اخلاق کلی فرد در حالت تعادل حفظ شود.
کاهش مقدار هورمون تستوسترون همراه با افزایش سن امری کاملاً طبیعی است که این کاهش اغلب از حدود سن 30 سالگی شروع می‌شود. با این حال، پایین بودن غیر طبیعی آن هشدار دهنده است و نشانه‌های کاهش هورمون تستوسترون را باید شناخت و بدنبال رفع آنها بود.
تستوسترون در میزان رضایت کلی فرد از زندگی و حتی اینکه مردان چقدر عمر می‌کنند نیز تأثیر دارد. طبق مطالعات انجام شده عمر مردانی که مقادیر هورمون T در آنها کم است در مقایسه با مردانی که مقادیر این هورمون در آنها بالاتر است، کوتاه‌تر می‌باشد. همچنین مردانی که مقدار هورمون T در بدن آنها بالاست از نظر ظاهری و جسمانی هم جوانتر به نظر می‌رسند.
7 علامت هشدار دهنده کاهش هورمون تستوسترون در بدن
تغییر در میزان نیاز و تحریک جنسی
آیا اختلال نعوظ هنگام فعالیت جنسی دارید و در حفظ طولانی مدت نعوظ دچار مشکل شده‌اید؟ آیا به برقراری رابطه جنسی تمایلی ندارید؟ در رسیدن به اوج لذت جنسی مشکل دارید؟ از لحاظ ذهنی نیاز به رابطه جنسی دارید اما از لحاظ بدنی علاقه‌ای ندارید؟ اگر جواب این سئوالات مثبت است نشان دهنده مشکلی ناشی از کاهش میزان تولید تستوسترون در بدن شماست!
افت شدید میزان نیاز جنسی شایع‌ترین علامت کاهش مقادیر هورمون T می‌باشد و تستوسترون هم هورمون اصلی مرتبط با شهوت جنسی، نعوظ و تمایلات جنسی است.
وقتی مقادیر این هورمون پایین است، تمایل و عملکرد جنسی هم کاهش پیدا می‌کند. بسیاری از مردان شاید عواملی مثل استرس یا مشکل در روابط را دلیل اصلی این اتفاق بدانند در حالی که پس از آن متوجه می‌شوند که دلیل بزرگتر و مهمتری عامل اصلی آن بوده است. در هر صورت نباید این علامت و نشانه را دست کم گرفت و نسبت به آن بی‌اعتنا باشید.
افزایش وزن بی دلیل
تستوسترون نقش اساسی در متابولیسم و افزایش حجم عضلات ایفا می‌کند و بنابراین نقش بسیار مهمی در کنترل وزن بدن دارد. مقادیر کم هورمون تستوسترون منجر به افزایش وزن، کند شدن متابولیسم و در نتیجه چاقی میگردد. مردانی که میزان تستوسترون کمتری در بدن آنها تولید می‌شود، برای کم کردن وزن مشکلات بیشتری خواهند داشت چون میل بدن این افراد به سمت چاق شدن است.
اگر تلاش شما برای کاهش وزن بجایی نمیرسد یا اینکه متوجه می‌شوید بدون تغییر در رژیم غذایی روزانه خود وزن شما افزایش پیدا کرده است، احتمالاً مشکل بخاطر کاهش سطح هورمون T بدن باشد.
توجه داشته باشید که سطح هورمون T بدن نقش اساسی در رشد و نمو عضلات ایفا می‌کند و مقادیر کم آن باعث افزایش توده چربی خواهد شد. علاوه بر اینکه افزایش وزن بدن باعث ناراحتی و نارضایتی از خودتان می‌شود. چاقی و افزایش چربی بدن منجر به بروز مشکلات متعدد سلامتی هم میگردد.
از جمله این موارد می‌توان به حملات قلبی، سکته، دیابت نوع 2 و مشکلات تنفسی اشاره کرد. پس اگر تلاش می‌کنید تا همیشه خود را در وضعیت سالم و مطلوب نگه دارید ولی باز هم اضافه وزن پیدا می‌کنید، اصلاً نشانه خوبی نیست و باید آن را رفع کنید.
اختلال در خواب و خستگی بی‌دلیل
اگر خواب راحت ندارید و پس از خوابیدن سرحال نمی‌شوید یا اینکه مواقعی که خسته هم هستید موقع خواب دچار مشکل هستید ناشی از کاهش سطح تستوسترون خون شماست!
خستگی مزمن یا همیشه احساس خستگی کردن نشانه خطری است که باید به آن توجه کنید. اینکه افراد در طی روز کمی احساس خواب آلودگی داشته باشند مخصوصاً وقتی که در طی شب خواب کافی نداشته‌اند طبیعی است اما اینکه همیشه احساس خستگی داشته باشید قطعاً غیر طبیعی است و باید به آن رسیدگی کنید.
تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که باید ارتباطی بین غده تیروئید و تستوسترون باشد که باعث کمتر شدن سطح انرژی بدن میگردد. پس قبل از اینکه سعی کنید خستگی خود را با یک فنجان قهوه یا یک چرت 20 دقیقه‌ای عصرگاهی رفع کنید، فکر اساسی بکنید و به این مورد فکر کنید که شاید سطح هورمون T شما کمتر از حد عادی باشد.
مه مغذی یا مغز مه آلود
بیش از حد معمول فراموش می‌کنید که کلید ماشین خود را کجا گذاشته‌اید؟ اسم همکار خودتان را فراموش می‌کنید یا تاریخ زمان انجام یک کاری را یادتان می‌رود؟ احساس کلی سردرگمی یا گم گشتگی دارید؟ شاید بخاطر کم بودن سطح هورمون T بدن شما باشد!
اگر مشکل خوابیدن در شب را دارید یا نمی توانید به خوبی روی برخی چیزها در طی روز تمرکز کنید شاید کار را برای شما خیلی سخت کند تا بتوانید از پس همه وظایف روزمره خود بربیایید. حتی شاید کم کم برای به خاطر آوردن وظایف و کارهای روزانه‌تان هم به مشکل برخورد کنید.
تستوسترون به گیرنده‌های حافظه و توجه در مغز کمک می‌کند پس وقتی مقدار این هورمون در خون پایین باشد، این سلولهای مغزی نمی‌توانند کار خود را به خوبی انجام دهند و در نتیجه حالتی را تجربه می‌کنید که در علم پزشکی به آن مه آلود بودن اطراف مغز یا مشکل داشتن در بخاطر آوردن چیزها می‌گویند.
اگر به تازگی و برای اولین بار چنین حالتی را تجربه می‌کنید قطعاً مشکل هورمونی دارید. اگر به یک دفعه در بخاطر آوردن اسامی افراد یا تاریخ تولد آنها به مشکل برخورد کرده‌اید در صورتی که قبلاً به راحتی این کار را انجام می‌دادید پس حتماً به پزشک مراجعه کنید.
حالت افسردگی
نسبت به قبل احساس می‌کنید غمگین‌تر هستید؟ برخلاف گذشته تمایل یا رغبتی به انجام فعالیت و سرگرمی‌هایی که قبلاً داشتید ندارید؟ واقعاً احساس ناخوشی دارید و حتی در برخی مواقع فکر خودکشی به سرتان می‌زند؟
این موارد از علائم افسردگی هستند و حتی می‌توانند نشانه‌هایی از مقدار کم تستوسترون باشند. جالب اینکه به نظر میرسد ارتباط قوی و مستقیمی هم بین این دو وجود داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که مقادیر پایین هورمون تستوسترون منجر به اختلالات خلقی مخصوصاً افسردگی می‌شود. طبق مطالعه‌ای علمی انجام شده متوجه شدند که 56 درصد مردانی که مقدار هورمون T بدن آنها کم است دچار افسردگی هم می‌شوند.
البته دلیل وقوع افسردگی هنوز کاملاً مشخص نیست و حتی مطمئن نیستند که دقیقاً افسردگی باعث کاهش هورمون T می‌شود یا برعکس ولی در هر صورت مشخص شده که کاهش میل جنسی همراه با کم انرژی بودن بدن و خستگی روی خلق و خوی افراد اثر می‌گذارند، ضمن اینکه با این حجم از استرسی که روی ذهن و بدن باشد، داشتن حس خوب خیلی سخت است.
افسردگی یک نوع مشکل بسیار حاد و جدی محسوب می‌شود و چنانچه به یکباره متوجه شوید که سطح خلق و خوی شما پایینتر از حد نرمال است و دلیل آن را نمی‌دانید احتمالاً دلیل آن بخاطر پایین بودن مقدار هورمون T باشد.
کاهش قدرت و توانایی بدن
مشابه قبل قادر نیستید که دمبلهای سنگین بلند کنید؟ بعد از انجام چند بار تمرین قدرتی مانند اسکات، احساس خستگی می‌کنید با اینکه هیچ مشکلی نداشته‌اید؟ تمایل شما برای رفتن به باشگاه کمتر شده و حتی وقتی باشگاه هستید زود می‌خواهید بیرون بیایید؟
تستوسترون به شکستن پروتئینهای بدن و عضله سازی کمک می‌کند و حتی بلند کردن وزنه‌های سنگین را هم راحت‌تر کرده و به ما حس و درک قدرتمند بودن و قوی بودن را می‌دهد.
اگر مقدار هورمون T بدن کاهش پیدا کند، بافت ماهیچه آسیب دیده و از کار می‌افتد. روند بدن به سمت کاتابولیسم (از بین رفتن عضلات) می‌رود و از نظر ذهنی یا جسمی حس می‌کنید که ضعیف شده‌اید حتی شاید حس کنید وزنه‌هایی که بلند می‌کردید سنگینتر از قبل هستند. در این شرایط شاید متوجه شوید که با وجود تمرین کردن، عضله سازی برایتان سخت شده است.
این اتفاقات باعث ایجاد نا امیدی در مردان می‌شود که در درجه اول تنبلی و ناتوانی خود را دلیل اصلی آن می‌دانند اما شاید بخاطر پایینتر آمدن مقدار هورمون T در بدن باشد، لذا نباید به آن بی‌توجهی کنید.
رشد پستان مردان (ژنیکوماستی)
برای مردان سطح هورمون تستوسترون و استروژن تعریف شده است و به هر دو هم نیاز دارند. اگر سطح هورمون تستوسترون پایین بیاید، تعادل تستوسترون و استروژن بدن بهم می‌ریزد که همین امر باعث رشد یک یا هر دو پستان خواهد شد.
با اینکه اتفاق افتادن این حالت معمولاً خطرناک یا مضر نیست اما قطعاً باعث احساس شرمندگی و خجالت می‌شود. اگر به یکباره متوجه رشد پستانهای خود شدید و هیچ دلیلی برای آن پیدا نکردید احتمالاً بخاطر کاهش سطح هورمون T باشد و لازم نیست خود را تحقیر کنید و باید به فکر درمان باشید.
نتیجه گیری
همیشه به خاطر داشته باشید شما تنها کسی نیستید که با مشکل کم بودن سطح هورمون تستوسترون مواجه بوده یا مشکوک به این وضعیت هستید چرا که این مشکل را بسیاری از مردان دارند و روز به روز هم به تعداد آنها افزوده می‌شود، پس چیزی نیست که بابت آن احساس شرمندگی و خجالت داشته باشید. بهترین اتفاق این است که از وجود این مشکل باخبر شده‌اید.
مراجعه به دکتر الزامیست؟
حتماً توصیه می‌کنیم به محض اینکه به خودتان مشکوک شدید که شاید مقدار هورمون تستوسترون خونتان کم شده، آزمایش خون بدهید چون بهترین کار برای گرفتن نتیجه قطعی و تشخیص نهایی است.
حتی توصیه می‌کنیم که اگر همزمان با این مشکل، بیماری یا عارضه دیگری هم دارید با دکتر در میان بگذارید تا بهترین شیوه درمانی انتخاب شود مثل مشکلات قلبی، چاقی و یا اختلالات عصبی.
راه درمان و افزایش میزان این هورمون در بدن را پزشک معالج شما تعیین می‌کند. اما انتخاب سبک زندگی سالم همراه با ورزش روزانه و رژیم غذایی منظم باعث تسریع روند درمانی میگردد. امروزه مکملهایی قانونی جهت تقویت تولید هورمون تستوسترون تولید شده‌اند که به شرط مشاوره با پزشک قابل مصرف هستند.
